Koca Kaha'nın Ağıdı Türküsünün Hikayesi

Google Adsense ©

Koca Kaha'nın Ağıdı
Kaha (kahya), bilgili akıllı, yol gösterici anlamlarında olmakla birlikte yörede "muhtar" anlamında da kullanılır.

Koca Kaha (Mustafa) ve kardeşi Yirik İbrahim Sarız, Oğlakkaya köyünden, eskilerin "çam yarması gibi" dedikleri cinsten iri yarı kişiler. Denebilir ki, Koca Kaha yörenin en babayiğit adamlarından biridir. Yirik İbrahim'i tanıyanlar, evin içinde yürürken uzun boyu ile elleriyle tavandaki merteklere dokunarak geçerdi derler. Ağıtta da geçtiği gibi; "Bel bir tutam, boy minare" deyimi onun için kullanılmıştır.

1918 Mondros Mütarekesi sırasında Koca Kaha, Diyarbakır, Silvan'da askerlik yapmaktadır. O zamanlar ortalığı kasıp kavuran bir hastalık Koca Kaha'yı da askerlikte yakalar. Arkasından ölüm.

Bundan sonra Koca Kaha'nın kardeşi Yirik İbrahim de, askerlik yaparken Silvan'da ölür.
Döne Özdemir
Kayseri
Ağıt. Söyleyen: Anası Koca Sultan (Son üç kıt'ayı İmir'in kızı Elif Ağa söyler). Kaynak kişiler: Döne Özdemir (1929), Büyük Kabaktepe, Pınarbaşı; (Kara) Hatice Maraşlı (1932), Oğlakkaya, Sarız; (Topal) Halil Ateş (1929), Oğlakkaya, Sarız. Değirmentaşı, Oğlakaya köyü yaylasına komşu olan bir köy; Duz vermek, koyunlara tuz vermek. Sürülerle koyunu olanların haftada bir kez bunları tuza çektikleri, bu sıralarda sürü sahiplerinin bundan gururlandıkları bilinmelidir. Çünkü bu, bir zenginlik göstergesiydi. Elin kızı, gelin. Gelinin yalnız kalması belirtiliyor. Oba, el, başkaları; Üstüne durdum beşiğe, geceleri çocuk ağlayınca, ananın bebeğini emzirmesi anımsatılıyor. Çünkü bu özveri isteyen yorucu bir iş; Tura, eğlencelerde, özellikle de düğünlerde sağlam ve kalın iplerle, birbirlerine vurularak davul-zurna eşliğinde oynanan bir erkek oyunu; Dezze, teyze; Şöhretli kahve kaynatmak, kahve pişirmek herkesin yapabileceği bir iş değil, belirli bir ustalık ister; Zorbaz, zoru yenen, güçlü; Özne, güvey; Özne durdurmak, güveyi gerdeğe koydurmak; İrbehem, İbrahim; Alat alat değnemek, şaşkın şaşkın bakmak, alacalı, korkulu bakmak; Gözü yumulmamak, burada gözü açık gitmek, dünyada daha yapılacak işleri bulunmak. Özellikle muradına ermemişler için bu deyim kullanılır; Heğil heğil, yel vurdukça otun efilemesi, eğilip doğrulması; Yannık, tereyağı veya ayran çıkarmak için yoğurdu, içinde dövdükleri veya çalkaldıkları kap. Bu kapların dana ya da keçi derisinden yapılanına yannık, ağaçtan yapılanına yayık denir; Den de, deyin, söyleyin de; Sarı yağlık, sarı çevre, sarı başörtüsü. Sarı renk, o zamanın tutulan ve moda olan renklerindendi. Kara günlerde, tıpkı beyaz gibi sarı renk de kullanılmazdı; Taslı dibek dil dökmüyor, kahve, ceviz ya da ardıç ağacından yapılmış adına "dibek" denilen bir çanakta-havanda dövülerek un haline getirilirdi. Dibekte kahve dövmek bir sanattı. Bu iş özel bir ezgi ve ritmle yapılırdı. Buna "dibeğe dil döktürmek, konuşturmak" derlerdi. O yüzden üzüntülü yaslı günlerde dibek dövülmez, bu büyük saygısızlık sayılırdı; Deve oynatmak, bir köy seyirlik oyunu, özellikle düğünlerde gelin getirilirken oynanırdı; Hoşaf kaynatmak, yörede değişmeyen düğün yemekleri şunlardı: Bulgur pilavı, hoşaf, çok etli-patatesli yemek; Gelinin çıkması, başka bir kocaya gitmesi; Haçça, Hatice; Sap'a gitmek, ekin saplarını getirmek için gitmek; Altın küpe, eskiden erkeklerin kulaklarına küpe taktıkları anımsanmalıdır; İlk av, ilk nişanlısı, ilk hanımı; Dıkılaçça, dıkılasıca, kıran girmek anlamlarına gelmektedir. Öyküleriyle Ağıtlar - Ahmet Z. Özdemir, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları: 1626, Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları: 213, Halk Edebiyatı Dizisi: 45, Birinci Baskı, Milli Kütüphane Basımevi, Ankara - 1994, s.86-87-88-89-90. Hikayesi Evren Seçkal tarafından gönderilen bu türkü 650 defa görüntülenmiştir. «Koca Kaha'nın Ağıdı» isimli türküye ait söz kaydı bulunmaktadır.

Koca Kaha'nın Ağıdı

Döne Özdemir

Kayseri