Doğum ve ölüm tarihi kesin olarak belli olmamakla beraber değişik kaynaklarda 1717-1797 tarihlerini bulmaktayız. Asıl adı "Penah" olup, hocalık mesleği ile uğraşmasından dolayı "Molla" lakabı verilmiştir. "Vagıf" ise onun mahlasıdır. Babası Mehdi Ağa, annesi ise, bir dörtlüğünden öğrendiğimize göre Ağgız'dır:
Ağgız oğluyam ehl-i şerden men,
Tayım, beraberim yohdur, merden men,
Eli'nin guluyam cavanmerdem men,
Ancag sen yaşşarsan hisset eylersen.
Vagıf'ın doğum yeri hakkında da bazı tereddütler vardır. Onunla ilgili araştırmalarda Vagıf'ın doğum yeri olarak Balagan, Hesensu, Garabağ, Gazah, Salahlı gibi yerler gösterilir. Ancak bilinen bir gerçek vardır, o da Vagıf'ın çocukluğundan itibaren, Azerbaycan'ın birçok yerini gezip dolaşmasıdır.
Onun tahsili hakkında da fazla bilgimiz yoktur. Ancak onunla ilgili bazı araştırmalarda Vagıf'ın medresede öğrenimini tamamladıktan sonra Şefi Efendi gibi ünlü hocalardan eğitim gördüğüne dair rivayetler vardır.
Vagıf, hem hece, hem de aruz vezniyle şiirler yazmıştır. Hece ile yazdığı şiirlerinde daha çok bayatı, koşma gibi nazım şekillerini denerken, aruzla yazdığı şiirlerinde, gazel, muhammes, tecnis, müstezat, müşaare gibi şekilleri şiirlerinde işlemiştir.
Hece ile yazdığı şiirlerinde, yalın, sade bir dil kullanan Vagıf, aruzla yazdığı şiirlerinde, Arapça, Farsça kelime ve terkipleri kullanmıştır.
Vagıf, Azerbaycan Edebiyatı'nda kendi adıyla anılan bir edebiyat okulunun da kurucusudur. O, klasik şiirin ufkunu genişletmiş, halkın kullandığı kelimeleri, halkın hayat tarzını, gelenek ve göreneklerini giyim ve kuşamını, kısacası halkın bütün özelliklerini şiirlerine aksettirebilmiş bir aşıktır.
Vagıf'ın kendisinden sonra yaşayan aşık ve şairler üzerinde büyük tesiri vardır. Bu tesir sadece Azerbaycan şiirinde değil, komşu ülkelerde de (Dağıstan, Ermenistan, Gürcistan) görülmüştür. Onun şiirleri, Ermeni ve Gürcü alfabesiyle adıgeçen ülkelerde yayımlanmıştır.
Vagıf'ın evi yandığında, onun yazılı kaynaklardaki şiirlerinin tamamına yakını da yanmış veya kaybolmuştur. Elimizdeki şiirleri ise daha çok cönk ve sözlü kaynaklardan derlenerek elde edilmiştir.
Vagıf'la ilgili ilk şiir kitabı 1928 yılında Mirza Yusuf tarafından hazırlanmıştır. Mirza Feth Ali Ahundov da Vagıf'ın eserleri üzerinde çalışmış, ancak o bu şiirleri yayınlamamış ve Azerbaycan şairleri üzerinde çalışan, Adolf Berge'ye göndermiştir. Berge, 1867 yılında Leipzig'de yayımladığı bu eserinde Vagıf'la ilgili malzemeyi kullanmıştır.
Feridun Bey Köçerli, Azerbaycan Edebiyyatı Tarihi Materialları adlı eserinde aşığımızın şiirlerinden epeyce örnekler vermiştir.
Salman Mümtaz, onun bilinmeyen 60 şiirini ortaya çıkararak 1925 yılında yayımlamış ve daha sonraki yıllarda bazı yeni bilgilerle ikinci baskısını yapmıştır.
Hamid Araslı 1945 yılında onun şiirlerini akademik bir hüviyetle ele almış ve yayımlamıştır. Daha sonraları bu çalışma daha da geliştirilerek 1952, 1957, 1960, 1968 yıllarında yeniden basılmıştır.
Araz Dadaşzade'nin hazırladığı Molla Penah Vagıf adlı eser ise, cönklerden ve sözlü kaynaklardan faydalanılarak ve kitaba yeni şiirler eklenerek ortaya çıkarılmıştır.
Bunların dışında Azerbaycan'da Aşık Edebiyatı'yla ilgili birçok kaynakta (edebiyat tarihi, antoloji) Vagıf'ın şiirlerine yer verilmiştir.